Zachowanie konsumenta jest ściśle powiązane z jego emocjami, odczuciami, potrzebami i osobowością. Jego wszelkie wybory mają uzasadnienie w tym, jak postrzega rzeczywistość i jak ta rzeczywistość na niego oddziałuje. Marketerzy zdają sobie sprawę z tego, że wykorzystanie tej wiedzy w praktyce może przynieść spektakularne efekty. Jak działa psychologia w marketingu? Co wpływa na decyzje konsumentów?
Według badania przeprowadzonego w 2018 roku niespełna 11% Polaków lubi oglądać reklamy, nieco ponad 13% ma do nich stosunek ambiwalentny, a aż 50% ankietowanych przejawia niechęć wobec przekazów reklamowych. Ludzie nie lubią reklam. Uważają je za sztuczne i wymuszone. Czy to oznacza, że reklamowanie produktów czy usług w ogóle straciło sens? Niekoniecznie. Grunt to robić to w odpowiedni sposób. Dzisiejsi konsumenci potrzebują dodatkowych bodźców. Chcą oglądać nietypowe przekazy reklamowe. Takie, które nie są wyłącznie nachalnym promowaniem produktów lub usług, ale niosą za sobą jakiś przekaz. Psychologia w marketingu ma dziś ogromne znaczenie. Jak ją wykorzystać?
Psychologia poznawcza w marketingu
Dzisiejszy marketing pełnymi garściami czerpie z psychologii poznawczej, która obejmuje procesy związane ze spostrzeganiem, kategoryzacją i rozumowaniem. Współcześni marketerzy ogromną uwagę zwracają na to, jak dany produkt, będzie odbierany przez otoczenie. Kreując reklamy, biorą pod uwagę zarówno odczucia, jakie wywołują elementy identyfikacji wizualnej firmy, w tym logo czy kolory, jak i emocje spowodowane konkretną formą przekazu. Specjaliści dążą do tego, żeby przekaz robił dobre pierwsze wrażenie i determinował zaangażowanie potencjalnego klienta. Kluczowe znaczenie mają dla nich również predyspozycje reklamy do łatwego zapamiętania. Przekazy, które trwale zapisują się w świadomości, przynoszą lepsze rezultaty.
Jak działają na nas emocje?
Reklamy wypełnione po brzegi emocjami silnie na nas oddziałują. Takie przekazy są naturalne i wiarygodne. Nie zmuszają do zakupu. Zamiast tego opowiadają pewną historię. Historię, która wzrusza, bawi, zachwyca i wypełnia serce przyjemnym ciepłem.
Emocje w reklamie budują więź odbiorcy z firmą. Angażują konsumenta i sprzyjają zapamiętaniu komunikatu. Tylko jak stworzyć przekaz, który będzie promował odpowiednie wartości? Wpłynie na tę sferę odczuć konsumenta, która pozwoli firmie zrealizować założony cel marketingowy?
W wielu reklamach rządzi dobry humor. Pozytywne emocje skracają dystans i wywołują sympatię. Odczucia te wzmagają potrzebę dzielenia się i osłabiają racjonalne myślenie. To powoduje, że konsumenci są bardziej skłonni kupić prezentowany produkt. Przekaz działa na nich w sposób perswazyjny. Przykładem jest viral marketing, czyli posty lub spoty wideo o zabawnym zabarwieniu, najczęściej udostępniane w mediach społecznościowych. Ideą reklamy wirusowejjest rozbawienie odbiorcy i wpłynięcie na niego w taki sposób, by sam chciał przekazać ją dalej. Konsument, nieświadomy reklamowego charakteru materiału, udostępnia go wśród swoich znajomych, a ci później robią to samo, przekazując post do kolejnych odbiorców. Materiał rozchodzi się jak wirus, a wokół marki powstaje naturalny szum. To wspomaga działania marketingowe.
Przekazy rozmaitych fundacji często opierają się na smutku. Smutne reklamy rozbudzają poczucie empatii – odbiorcy są bardziej skłonni do przekazywania darowizn. Potwierdza to wspomniane wcześniej badanie. Według niego aż 23% odbiorców twierdzi, że pod wpływem emocjonalnych reklam chętniej pomaga potrzebującym.
Psychologia w marketingu wykorzystuje również nostalgię, która wzmaga tęsknotę i tworzy potrzebę przywoływania tego, co wydarzyło się w przeszłości. Emocję tę świadomie wykorzystała marka Bobo Fruit w swojej kampanii skierowanej do dorosłych konsumentów pamiętających z dzieciństwa jej kultowe soki. Reklama budziła pozytywne skojarzenia. Była sentymentalna. A dzięki temu przyniosła oczekiwane efekty.
Psychologia w marketingu – reguły Cialdiniego
Robert Cialdini – amerykański profesor psychologii – w swojej książce „Wywieranie wpływu na ludzi” przedstawił 6 zasad perswazji, które zwiększają efektywność działań marketingowych. Jedną z nich jest reguła wzajemności, która mówi o tym, że zawsze staramy się odwdzięczyć osobie, która nam coś podarowała. Według reguły Cialdiniegoudostępnienie konsumentom darmowych próbek lub innych gratisów buduje w nich poczucie wdzięczności i zobowiązania. W ten sposób subtelnie nakłaniamy ich do zakupu.
Drugą zasadą, na którą warto zwrócić uwagę, mówiąc o psychologii w marketingu, jest reguła lubienia i sympatii. Jej ideą jest wzbudzenie w odbiorcach pozytywnych odczuć na myśl o marce i zbudowanie przyjaznych, długofalowych relacji. Konsument, który czuje więź z marką i dobrze o niej myśli, jest bardziej skłonny do tego, żeby kupić oferowane przez nią produkty lub skorzystać z jej usług.
Psychologia w marketingu – inne techniki
Psychologia w marketingu to także reguła niedostępności. Im mocniej coś jest niedostępne, tym bardziej chcemy to mieć. Niedostępność tworzy w nas potrzebę posiadania. Rozbudza pożądanie i zaburza racjonalne myślenie. Ten psychologiczny mechanizm występuje w marketingu w postaci ofert promocyjnych ograniczonych czasowo, limitowanych serii czy trudno dostępnych produktów.
Mechanizmem chętnie wykorzystywanym w marketingu jest również efekt wabika. Polega on na umieszczeniu mniej pożądanej rzeczy obok produktu właściwego, w celu przedstawienia jego ponadprzeciętnej atrakcyjności. Przykładem takiego działania jest zestawianie ciuchów przed i po praniu w reklamach proszków lub brudnych i czystych naczyń w kampaniach płynów do zmywania.
Innym czynnikiem wpływającym na decyzje zakupowe konsumentów jest personalizacja. Według raportu Google reklamy personalizowane wiążą się z 86-procentową skutecznością. Odbiorca wykazuje większą skłonność do zakupu konkretnego produktu, jeśli firma zaproponuje my indywidualne rozwiązania, dostosowane do jego potrzeb. Mechanizm ten od lat wykorzystuje firma Starbucks, która na kubkach z kawą umieszcza imiona swoich klientów.
Psychologia w marketingu ma dziś ogromne znaczenie. I nic nie wskazuje na to, żeby w następnych latach miało się to zmienić. Emocje silnie na nas oddziałują i kształtują nasze decyzje. Umiejętne zastosowane mechanizmy psychologiczne w przekazach reklamowych dają szansę na spektakularny sukces na rynku.